علم گرایی و توهم ستیزی
< و لا تقف ما لیس لک به علم ان السمع و البصر و الفواد کل اولئک کان عنه مسئولا>
و از چیزی که به آن علم نداری پیروی مکن؛ زیرا گوش و چشم و دل از همه اینها پرسش خواهد شد.
نکات تفسیری:
1 – خداوند در این آیه از پیروی هر چیزی که بدان علم و یقین نداریم، نهی کرده است. و چون نهی به صورت مطلق و بدون قید و شرط آمده است، شامل هر نوع عمل و عقیده ای می شود که بر پایه علم و یقین استوار نبوده و از ظن و شک و وهم سرچشمه گرفته است.
بنابرین معنای این بخش چنین می شود: به چیزی که علم نداری، معتقد نشو و چیزی را که نمی دانی نگو و کاری را که علم نداری نکن؛ زیرا همه اینها پیروی از غیر علم است.
2 – آنچه در اهمیت علم گرایی بیان شد با پیروی و تقلید عالمانه، از متخصصان و کارشناسان علوم و فنون منافات ندارد؛ زیرا تقلید غیر مبتنی بر مبانی علمی و بدون پشتوانه تحقیق، مذموم و نکوهیده است. با توجه به گستردگی علوم و محدودیت های بشر در فراگیری همه آنها و نیاز لحظه به لحظه بشر به علوم مختلف، همان فطرت حقیقت جو و علم گرا، انسان را به تقلید از علم دانشمندان و متخصصان وا می دارد و دانش آنان را علم خود و پیروی از علم آنان را پیروی از دانش خود می داند. از این رو هنگامی که مریض می شود، به طبیب و موقعی که راه را نمی داند، به راهنما مراجعه می کند. اگر چنین نکند به ظن و شک و وهم و خیال عمل کرده و سرزنش می شود. بنابراین تقلید، اگر بر پایه علم و یقین استوار باشد، نه تنها مذموم نیست بلکه واجب است….
<منبع: تفسیر همراه، سازمان اوقاف و امور خیریه>